W ciągu historii Ziemi wielokrotnie pojawiały się warunki sprzyjające powstawaniu bursztynu, co najmniej od triasu (230 mln lat temu). Aby bursztyn mógł zostać "wytworzony" - muszą wystąpić przede wszystkim dwa warunki: drzewa wydzielające żywicę w dużych ilościach (a takie występują głównie w strefie subtropikalnej i tropikalnej). I podłoże zawierające wodę, zdolne zatopić żywicę i uchronić ją od biologicznego rozpadu na te miliony lat jakie są potrzebne dla jej fosylizacji.
Właściwości danej żywicy kopalnej zależą i od rodzaju drzewa macierzystego i od warunków w jakich przebiegała fosylizacja (proces, podczas którego martwe organizmy albo ślady ich działania przeszły w stan skamieniały). Geologowie wyróżniają ponad 60 rodzajów żywic kopalnych. Trudności przy określaniu ich wieku są podobne do tych, na które napotyka się w związku z bursztynem bałtyckim: większość żywic kopalnych znajduje się w złożach wtórnych, a jedynie wiek tych złóż mogą geologowie dobrze określić - sama żywica natomiast może być starsza. Stąd ciągłe korekty wieku różnych bursztynów - zawsze na plus. 
Przypadki, w których bursztyn pozostaje w swych osadach pierwotnych, są bardzo nieliczne. Można je rozpoznać po towarzyszących, zwęglonych resztkach drzew macierzystych (np. kredowy bursztyn z Golling w Austrii, bursztyn sachaliński z dolnego aleocenu). Bursztyny te są bardzo różne. Niektóre mają właściwości jubilerskie, inne zawierają liczne inkluzje. Jednak żaden nie jednoczy trzech cech: obfitości, bogactwa inkluzji i piękności w tym stopniu, co bursztyn bałtycki i dominikański.
Przejrzyjmy szybko najbardziej znane żywice kopalne świata poczynając od najstarszych.
Najstarszymi są żywice z triasu (230-200 mln lat) w Alpach Austrii i Szwajcarii i w Niemczech. Są przeźroczyste, jasnożółte, bez inkluzji i występują w niewielkich ilościach. Bursztyn z kredy (120-70 mln lat) występuje na wszystkich kontynentach. Najbardziej znane to: bursztyn libański (dolna kreda) i kanadyjski (kreda górna). Pierwszy zawiera najstarsze znane inkluzje zwierzęce. Jest idealnie przejrzysty, najczęściej jasnożółty, czasem czerwony lub nawet czarny. Występuje w swym pierwotnym złożu wraz ze zwęglonymi resztkami drzew.
Bursztyn kanadyjski (cedaryt, lub z indiańska chemawinit) występuje w rejonie jeziora Cedar w Kanadzie. Jest bardzo znany wśród paleontologów z powodu bardzo licznych inkluzji, które mówią o środowisku i klimacie w tym rejonie w epoce zmierzchu dinozaurów. Jeden kawałek na pięćdziesiąt zawiera inkluzje; bryłki są okrągłe, z wierzchu zmatowiałe, brudno miodowego koloru. Zostały ukształtowane przez działanie wody i piasku, a są "od wielkości do jaja rudzika, jak zanotowali pierwsi badacze. Brzegi, które były dosłownie nimi usiane, są w tej chwili zalane wodą na skutek postawienia tamy. Na szczęście duże kolekcje zostały zebrane w początkach tego wieku i czekają na opracowanie.
Bursztyn tajmyrski (górna kreda) z Syberii, występuje w postaci małych, łamliwych kawałków, przeźroczystych i żółtych kawałków; zawiera również liczne inkluzje będące źródłem informacji o późno kredowej faunie północy Azji. Młodsze bursztyny, trzeciorzędowe, są szeroko rozprzestrzenione i często zawierają inkluzje.
Poza bursztynem bałtyckim do najbardziej znanych należą: Rumenit z Rumunii, z górnego paleocenu do dolnego oligocenu, o wszystkich odcieniach od żółtego do brunatno czerwonego, czasem z efektowną perłową opalizacją. Spotyka się go również na Dalekim Wschodzie na wyspie Sachalin i na wybrzeżu Morza Ochockiego. Pod wpływem ogromnych ciśnień spowodowanych ruchami górotwórczymi, bursztyn tamtejszy przybrał formę spłaszczonych soczewek, drobniutko spękanych, co powoduje wspaniałe lśnienie ich wnętrza.
Niedawno jeszcze starszy rumenit (dolna kreda) znaleziony został w rejonie Zatoki Perskiej. Burmit, prawdopodobnie z eocenu, ma "kolor sherry", jak twierdzą znawcy. Bryłki o tonach perłowych i z zieloną fluorescencją są bardzo cenione przez jubilerów. Bursztyn meksykański (inaczej bursztyn z Chiapas) powstał od młodszego oligocenu do starszego miocenu (35-25 mln lat temu), zawiera liczne inkluzje. Wyjątkowo znamy jego drzewo macierzyste: należało do rodzaju Hymenaea (strączkowate).
Bursztyn dominikański z wyspy Haiti (Hispaniola) datuje się na oligocen do miocenu; ostatnio jednak niektóre złoża uważa się za starsze, nawet eoceńskie, czyli porównywalne z bursztynem bałtyckim (Poinar, 1992). Jest znany z zielonej lub niebieskiej fluorescencji niektórych kawałków, powstałej prawdopodobnie wskutek wysokiej temperatury spowodowanej aktywnością wulkaniczną lub pożarami lasów (metamorfoza termiczna). Jest zasadniczą barwą od jasno-do ciemnożółtej i posiada subtelną strukturę warstwową; warstwy te nie zakłócają jego niezwykłej przejrzystości, co jest niestety cechą typową bursztynu bałtyckiego. Stąd bardzo liczne inkluzje są świetnie widoczne, a są wśród nich nawet żaby i jaszczurki! Nic dziwnego, że bursztyn ten posiada wielu amatorów i jest przedmiotem zorganizowanej eksploatacji i handlu. Drzewo macierzyste to wymarła Hymenaea protera, opisana w latach 90. przez Poinara (1991); należy do tej samej grupy co drzewo, które dało bursztyn meksykański.
Symetyt znajdowany na Sycylii pochodzi z miocenu (ok. 25 mln lat temu) i występuje w dwóch odmianach barwnych: zielonkawożółtej i czerwonej, która może zawierać inkluzje. Wykazuje wspaniałą opalescencje i jest bardzo poszukiwany przez jubilerów. Złoża jego nad rzeką Simeto wyczerpały się jednak, stąd często sprzedawane są jego imitacje; nie każdy czerwony bursztyn kupiony na południu Włoch jest prawdziwym symetytem.
Gdy rozpatrujemy rozprzestrzenienie na świecie różnych żywic kopalnych, uderzają nas dwa fakty: z jednej strony ten sam rodzaj bursztynu może występować w miejscach bardzo odległych geograficznie, jak np. w przypadku rumenitu, keflachitu, aikaitu, a z drugiej - na stosunkowo niewielkim obszarze można znaleźć bursztyn bardzo różnego wieku i pochodzenia. Tak jest np. w Austrii; koło Lunzu występuje najstarszy bursztyn z triasu (230 mln lat), w Goriach koło Turnau - bursztyn mioceński (13-14 mln lat), a w Zillingdorf - jeszcze młodszy (6-7 mln lat). Podobnie jest w Alpach Szwajcarii i Francji, gdzie obok ośmiu złóż bursztynu palaoceńskego (55 mln lat) znajduje się jedno bardzo stare, triasowe złoże (200 mln lat) bursztynu zwanego keuperytem.
Poznaj naszą niezwykłą kolekcję biżuterii z bursztynu z zatopionymi insektami
Dowiedz się z jakiego drzewa pochodzi bursztyn bałtycki
Sprawdź naszą ofertę biżuterii z bursztynem w różnych kolorach
